LUCAS 10

1 Μετὰ δὲ ταῦτα ἀνέδειξεν ὁ κύριος ἑτέρους ἑβδομήκοντα [δύο], καὶ ἀπέστειλεν αὐτοὺς ἀνὰ δύο [δύο] πρὸ προσώπου αὐτοῦ εἰς πᾶσαν πόλιν καὶ τόπον οὗ ἤμελλεν αὐτὸς ἔρχεσθαι.

1 Meta de tauta anedeixen ho kyrios heterous hebdomekonta [dyo], kai apesteilen autous ana dyo [dyo] pro prosopou autou eis pasan polin kai topon ou emellen autos erjesthai.

1 Después pero estas cosas mostró el señor otros setenta [dos], y envió a ellos de dos [dos] delante de rostro de él hacia toda ciudad y lugar donde estaba a punto él ir.


2 ἔλεγεν δὲ πρὸς αὐτούς, Ὁ μὲν θερισμὸς πολύς, οἱ δὲ ἐργάται ὀλίγοι· δεήθητε οὖν τοῦ κυρίου τοῦ θερισμοῦ ὅπως ἐργάτας ἐκβάλῃ εἰς τὸν θερισμὸν αὐτοῦ.

2 elegen de pros autous, HO men therismos polys, oi de ergatai oligoi. deethete oun tou kyriou tou therismou hopos ergatas ekbale eis ton therismon autou.

2 Decía pero hacia ellos, La cosecha mucha, los pero obreros pocos; supliquen pues al señor de la cosecha para que obreros envíe hacia la cosecha de él.


3 ὑπάγετε· ἰδοὺ ἀποστέλλω ὑμᾶς ὡς ἄρνας ἐν μέσῳ λύκων.

3 hypagete. idou apostello hymas hos arnas en meso lykon.

3 Vayan; miren envío a ustedes como corderos en medio de lobos.


4 μὴ βαστάζετε βαλλάντιον, μὴ πήραν, μὴ ὑποδήματα, καὶ μηδένα κατὰ τὴν ὁδὸν ἀσπάσησθε.

4 me bastazete ballantion, me peran, me hypodemata, kai medena kata ten hodon aspasesthe.

4 No lleven bolsa, ni mochila, ni sandalias, y a nadie en el camino saluden.


5 εἰς ἣν δ’ ἂν εἰσέλθητε οἰκίαν, πρῶτον λέγετε, Εἰρήνη τῷ οἴκῳ τούτῳ.

5 eis hen d’ an eiselthete oikian, proton legete, Eirene to oiko touto.

5 En la casa en la que entren, primero digan, Paz a la casa esta.


6 καὶ ἐὰν ἐκεῖ ᾖ υἱὸς εἰρήνης, ἐπαναπαήσεται ἐπ’ αὐτὸν ἡ εἰρήνη ὑμῶν· εἰ δὲ μή γε, ἐφ’ ὑμᾶς ἀνακάμψει.

6 kai ean ekei e huios eirenes, epanapaesetai ep’ auton he eirene hymon. ei de me ge, ef’ hymas anakampsei.

6 Y si allí está hijo de paz, descansará sobre él la paz de ustedes; si pero no, a ustedes volverá.


7 ἐν αὐτῇ δὲ τῇ οἰκίᾳ μένετε, ἐσθίοντες καὶ πίνοντες τὰ παρ’ αὐτῶν, ἄξιος γὰρ ὁ ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ. μὴ μεταβαίνετε ἐξ οἰκίας εἰς οἰκίαν.

7 en aute de te oikia menete, esthiontes kai pinontes ta par’ auton, axios gar ho ergates tou misthou autou. me metabainete ex oikias eis oikian.

7 En esa pero la casa permanezcan, comiendo y bebiendo las cosas de junto a ellos, digno pues el obrero del salario de él. No se trasladen de casa a casa.


8 καὶ εἰς ἣν ἂν πόλιν εἰσέρχησθε καὶ δέχωνται ὑμᾶς, ἐσθίετε τὰ παρατιθέμενα ὑμῖν,

8 kai eis hen an polin eiserjesthe kai dejontai hymas, esthiete ta paratithemena hymin,

8 Y en la ciudad en la que entren y reciban a ustedes, coman las cosas presentadas a ustedes,


9 καὶ θεραπεύετε τοὺς ἐν αὐτῇ ἀσθενεῖς, καὶ λέγετε αὐτοῖς, Ἤγγικεν ἐφ’ ὑμᾶς ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ.

9 kai therapeuete tous en aute astheneis, kai legete autois, Eggiken ef’ hymas he basileia tou theou.

9 y sanen a los en ella débiles, y digan a ellos, Ha llegado cerca sobre ustedes el reino de Dios.


10 εἰς ἣν δ’ ἂν πόλιν εἰσέλθητε καὶ μὴ δέχωνται ὑμᾶς, ἐξελθόντες εἰς τὰς πλατείας αὐτῆς εἴπατε,

10 eis hen d’ an polin eiselthete kai me dejontai hymas, exelthontes eis tas plateias autes eipate,

10 En la ciudad pero en la que entren y no reciban a ustedes, saliendo hacia las plazas de ella digan,


11 Καὶ τὸν κονιορτὸν τὸν κολληθέντα ἡμῖν ἐκ τῆς πόλεως ὑμῶν εἰς τοὺς πόδας ἀπομασσόμεθα ὑμῖν· πλὴν τοῦτο γινώσκετε ὅτι ἤγγικεν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ.

11 Kai ton koniorton ton kollethenta hemin ek tes poleos hymon eis tous podas apomassometha hymin. plen touto ginoskete hoti eggiken he basileia tou theou.

11 También el polvo pegado a nosotros de la ciudad de ustedes a los pies limpiamos para ustedes; pero esto sepan que ha llegado cerca el reino de Dios.


12 λέγω ὑμῖν ὅτι Σοδόμοις ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἀνεκτότερον ἔσται ἢ τῇ πόλει ἐκείνῃ.

12 lego hymin hoti Sodomois en te hemera ekeine anektoteron estai e te polei ekeine.

12 Digo a ustedes que a Sodoma en el día aquel será más tolerable que a la ciudad aquella.


13 Οὐαί σοι, Χοραζίν· οὐαί σοι, Βηθσαϊδά· ὅτι εἰ ἐν Τύρῳ καὶ Σιδῶνι ἐγενήθησαν αἱ δυνάμεις αἱ γενόμεναι ἐν ὑμῖν, πάλαι ἂν ἐν σάκκῳ καὶ σποδῷ καθήμενοι μετενόησαν.

13 Ouai soi, Jorazin. ouai soi, Bethsaida. hoti ei en Tyro kai Sidoni egenethesan ai dynameis ai genomenai en hymin, palai an en sakko kai spodo kathemenoi metenoesan.

13 Ay de ti, Corazín; ay de ti, Betsaida; porque si en Tiro y en Sidón fueron hechas las obras poderosas hechas en ustedes, hace tiempo en saco y ceniza sentados se habrían arrepentido.


14 πλὴν Τύρῳ καὶ Σιδῶνι ἀνεκτότερον ἔσται ἐν τῇ κρίσει ἢ ὑμῖν.

14 plen Tyro kai Sidoni anektoteron estai en te krisei e hymin.

14 Pero a Tiro y a Sidón más tolerable será en el juicio que a ustedes.


15 καὶ σύ, Καφαρναούμ, μὴ ἕως οὐρανοῦ ὑψωθήσῃ; ἕως τοῦ ᾅδου καταβήσῃ.

15 kai sy, Kafarnaoum, me heos ouranou hypsothese; heos tou hadou katabese.

15 Y tú, Cafarnaúm, ¿no hasta el cielo serás exaltada? Hasta el Hades descenderás.


16 Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει, καὶ ὁ ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμὲ ἀθετεῖ· ὁ δὲ ἐμὲ ἀθετῶν ἀθετεῖ τὸν ἀποστείλαντά με.

16 HO akouon hymon emou akouei, kai ho atheton hymas eme athetei. ho de eme atheton athetei ton aposteilanta me.

16 El escuchando a ustedes a mí escucha, y el rechazando a ustedes a mí rechaza; pero el a mí rechazando rechaza al enviador de mí.


17 Ὑπέστρεψαν δὲ οἱ ἑβδομήκοντα [δύο] μετὰ χαρᾶς λέγοντες, Κύριε, καὶ τὰ δαιμόνια ὑποτάσσεται ἡμῖν ἐν τῷ ὀνόματί σου.

17 Hypestrepsan de oi hebdomekonta [dyo] meta jaras legontes, Kyrie, kai ta daimonia hypotassetai hemin en to onomati sou.

17 Regresaron pero los setenta [dos] con alegría diciendo, Señor, también los demonios se someten a nosotros en el nombre tuyo.


18 εἶπεν δὲ αὐτοῖς, Ἐθεώρουν τὸν Σατανᾶν ὡς ἀστραπὴν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ πεσόντα.

18 eipen de autois, Etheoroun ton Satanan hos astrapen ek tou ouranou pesonta.

18 Dijo pero a ellos: Ellos veían a Satanás como relámpago del cielo cayendo.


19 ἰδοὺ δέδωκα ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ.

19 idou dedoka hymin ten exousian tou patein epano ofeon kai skorpion, kai epi pasan ten dynamin tou ejthrou, kai ouden hymas ou me adikese.

19 Miren he dado a ustedes la autoridad de pisar sobre serpientes y escorpiones, y sobre toda la fuerza del enemigo, y nada a ustedes en modo alguno dañará.


20 πλὴν ἐν τούτῳ μὴ χαίρετε ὅτι τὰ πνεύματα ὑμῖν ὑποτάσσεται, χαίρετε δὲ ὅτι τὰ ὀνόματα ὑμῶν ἐγγέγραπται ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

20 plen en touto me jairete hoti ta pneumata hymin hypotassetai, jairete de hoti ta onomata hymon eggegraptai en tois ouranois.

20 Pero en esto no se alegren que los espíritus a ustedes se someten, alégrense pero que los nombres de ustedes han sido escritos en los cielos.


21 Ἐν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἠγαλλιάσατο [ἐν] τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ καὶ εἶπεν, Ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις· ναί, ὁ πατήρ, ὅτι οὕτως εὐδοκία ἐγένετο ἔμπροσθέν σου.

21 En aute te hora egalliasato [en] to pneumati to hagio kai eipen, Exomologoumai soi, pater, kyrie tou ouranou kai tes ges, hoti apekrypsas tauta apo sofon kai syneton, kai apekalypsas auta nepiois. nai, ho pater, hoti outos eudokia egeneto emprosthen sou.

21 En aquella la hora se regocijó en el espíritu el santo y dijo, Confieso a ti, Padre, Señor del cielo y de la tierra, porque escondiste estas cosas de sabios y entendidos, y revelaste a ellas a niños; sí, Padre, porque así fue buen placer delante de ti.


22 Πάντα μοι παρεδόθη ὑπὸ τοῦ πατρός μου, καὶ οὐδεὶς γινώσκει τίς ἐστιν ὁ υἱὸς εἰ μὴ ὁ πατήρ, καὶ τίς ἐστιν ὁ πατὴρ εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι.

22 Panta moi paredothe hypo tou patros mou, kai oudeis ginoskei tis estin ho huios ei me ho pater, kai tis estin ho pater ei me ho huios kai ho ean bouletai ho huios apokalypsai.

22 Todas las cosas a mí fueron entregadas por el Padre mío, y nadie conoce quién es el hijo si no el Padre, y quién es el Padre si no el hijo y a quien quiera el hijo revelar.


23 Καὶ στραφεὶς πρὸς τοὺς μαθητὰς κατ’ ἰδίαν εἶπεν, Μακάριοι οἱ ὀφθαλμοὶ οἱ βλέποντες ἃ βλέπετε.

23 Kai strafeis pros tous mathetas kat’ idian eipen, Makarioi oi ofthalmoi oi blepontes ha blepete.

23 Y volviéndose hacia los discípulos en privado dijo, Bienaventurados los ojos los viendo las cosas que ven.


24 λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι πολλοὶ προφῆται καὶ βασιλεῖς ἠθέλησαν ἰδεῖν ἃ ὑμεῖς βλέπετε καὶ οὐκ εἶδαν, καὶ ἀκοῦσαι ἃ ἀκούετε καὶ οὐκ ἤκουσαν.

24 lego gar hymin hoti polloi profetai kai basileis ethelesan idein ha hymeis blepete kai ouk eidan, kai akousai ha akouete kai ouk ekousan.

24 Porque digo a ustedes que muchos profetas y reyes desearon ver las cosas que ustedes ven y no vieron, y oír las cosas que oyen y no oyeron.


25 Καὶ ἰδοὺ νομικός τις ἀνέστη ἐκπειράζων αὐτὸν λέγων, Διδάσκαλε, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω;

25 Kai idou nomikos tis aneste ekpeirazon auton legon, Didaskale, ti poiesas zoen aionion kleronomeso;

25 Y he aquí, un intérprete de la ley se levantó probando a él diciendo, Maestro, ¿qué haciendo vida eterna heredaré?


26 ὁ δὲ εἶπεν πρὸς αὐτόν, Ἐν τῷ νόμῳ τί γέγραπται; πῶς ἀναγινώσκεις;

26 ho de eipen pros auton, En to nomo ti gegraptai; pos anaginoskeis;

26 Pero él dijo hacia él, En la ley ¿qué está escrito? ¿Cómo lees?


27 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν, Ἀγαπήσεις κύριον τὸν θεόν σου ἐξ ὅλης [τῆσ] καρδίας σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ἰσχύϊ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου, καὶ τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν.

27 ho de apokritheis eipen, Agapeseis kyrion ton theon sou ex holes [tes] kardias sou kai en hole te psyje sou kai en hole te isjui sou kai en hole te dianoia sou, kai ton plesion sou hos seauton.

27 Pero él respondiendo dijo, Amarás al Señor el Dios tuyo de todo [tu] corazón y en toda tu alma y en toda tu fuerza y en toda tu mente, y al prójimo tuyo como a ti mismo.


28 εἶπεν δὲ αὐτῷ, Ὀρθῶς ἀπεκρίθης· τοῦτο ποίει καὶ ζήσῃ.

28 eipen de auto, Orthos apekrithes. touto poiei kai zese.

28 Pero él dijo a él, Correctamente has respondido; esto haz y vivirás.


29 ὁ δὲ θέλων δικαιῶσαι ἑαυτὸν εἶπεν πρὸς τὸν Ἰησοῦν, Καὶ τίς ἐστίν μου πλησίον;

29 ho de thelon dikaiosai heauton eipen pros ton Iesoun, Kai tis estin mou plesion;

29 Pero queriendo justificar a sí mismo dijo hacia Jesús, ¿Y quién es mío prójimo?


30 ὑπολαβὼν ὁ Ἰησοῦς εἶπεν, Ἄνθρωπός τις κατέβαινεν ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ εἰς Ἰεριχὼ καὶ λῃσταῖς περιέπεσεν, οἳ καὶ ἐκδύσαντες αὐτὸν καὶ πληγὰς ἐπιθέντες ἀπῆλθον ἀφέντες ἡμιθανῆ.

30 hypolabon ho Iesous eipen, Anthropos tis katebainen apo Ierousalem eis Ierijo kai lestais periepesen, oi kai ekdysantes auton kai plegas epithentes apelthon afentes hemithane.

30 Respondiendo el Jesús dijo Hombre cierto descendía desde Jerusalén hacia Jericó y a salteadores cayó los cuales también despojando a él y golpes imponiendo se fueron dejando medio muerto.


31 κατὰ συγκυρίαν δὲ ἱερεύς τις κατέβαινεν ἐν τῇ ὁδῷ ἐκείνῃ, καὶ ἰδὼν αὐτὸν ἀντιπαρῆλθεν·

31 kata sygkyrian de hiereus tis katebainen en te hodo ekeine, kai idon auton antiparelthen.

31 Por casualidad pero un sacerdote descendía por el camino aquel, y viendo a él pasó al lado;


32 ὁμοίως δὲ καὶ Λευίτης [γενόμενοσ] κατὰ τὸν τόπον ἐλθὼν καὶ ἰδὼν ἀντιπαρῆλθεν.

32 homoios de kai Leuites [genomenos] kata ton topon elthon kai idon antiparelthen.

32 igualmente pero también un levita llegando al lugar y viendo pasó al lado.


33 Σαμαρίτης δέ τις ὁδεύων ἦλθεν κατ’ αὐτὸν καὶ ἰδὼν ἐσπλαγχνίσθη,

33 Samarites de tis hodeuon elthen kat’ auton kai idon esplagjnisthe,

33 Pero un samaritano viajando vino hacia él y viendo tuvo compasión,


34 καὶ προσελθὼν κατέδησεν τὰ τραύματα αὐτοῦ ἐπιχέων ἔλαιον καὶ οἶνον, ἐπιβιβάσας δὲ αὐτὸν ἐπὶ τὸ ἴδιον κτῆνος ἤγαγεν αὐτὸν εἰς πανδοχεῖον καὶ ἐπεμελήθη αὐτοῦ.

34 kai proselthon katedesen ta traumata autou epijeon elaion kai oinon, epibibasas de auton epi to idion ktenos egagen auton eis pandojeion kai epemelethe autou.

34 y acercándose vendó las heridas de él vertiendo aceite y vino, montándole pero sobre el propio animal llevó a él a un mesón y cuidó de él.


35 καὶ ἐπὶ τὴν αὔριον ἐκβαλὼν ἔδωκεν δύο δηνάρια τῷ πανδοχεῖ καὶ εἶπεν, Ἐπιμελήθητι αὐτοῦ, καὶ ὅ τι ἂν προσδαπανήσῃς ἐγὼ ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαί με ἀποδώσω σοι.

35 kai epi ten aurion ekbalon edoken dyo denaria to pandojei kai eipen, Epimeletheti autou, kai ho ti an prosdapaneses ego en to epanerjesthai me apodoso soi.

35 Y al día siguiente sacando dio dos denarios al mesonero y dijo, Cuida de él, y lo que gastes además yo al regresar te pagaré.


36 τίς τούτων τῶν τριῶν πλησίον δοκεῖ σοι γεγονέναι τοῦ ἐμπεσόντος εἰς τοὺς λῃστάς;

36 tis touton ton trion plesion dokei soi gegonenai tou empesontos eis tous lestas;

36 ¿Quién de estos los tres te parece haber sido prójimo del que cayó en los ladrones?


37 ὁ δὲ εἶπεν, Ὁ ποιήσας τὸ ἔλεος μετ’ αὐτοῦ. εἶπεν δὲ αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, Πορεύου καὶ σὺ ποίει ὁμοίως.

37 ho de eipen, HO poiesas to eleos met’ autou. eipen de auto ho Iesous, Poreuou kai sy poiei homoios.

37 Pero él dijo, El que hizo la misericordia con él. Pero dijo a él Jesús, Ve y también haz tú igualmente.


38 Ἐν δὲ τῷ πορεύεσθαι αὐτοὺς αὐτὸς εἰσῆλθεν εἰς κώμην τινά· γυνὴ δέ τις ὀνόματι Μάρθα ὑπεδέξατο αὐτόν.

38 En de to poreuesthai autous autos eiselthen eis komen tina. gyne de tis onomati Martha hypedexato auton.

38 Pero mientras iban ellos, él entró en una aldea; una mujer pero llamada Marta recibió a él.


39 καὶ τῇδε ἦν ἀδελφὴ καλουμένη Μαριάμ, [ἣ] καὶ παρακαθεσθεῖσα πρὸς τοὺς πόδας τοῦ κυρίου ἤκουεν τὸν λόγον αὐτοῦ.

39 kai tede en adelfe kaloumene Mariam, [he] kai parakathestheisa pros tous podas tou kyriou ekouen ton logon autou.

39 Y tenía esta una hermana llamada María, quien también sentada junto a los pies del señor escuchaba la palabra de él.


40 ἡ δὲ Μάρθα περιεσπᾶτο περὶ πολλὴν διακονίαν· ἐπιστᾶσα δὲ εἶπεν, Κύριε, οὐ μέλει σοι ὅτι ἡ ἀδελφή μου μόνην με κατέλιπεν διακονεῖν; εἰπὲ οὖν αὐτῇ ἵνα μοι συναντιλάβηται.

40 he de Martha periespato peri pollen diakonian. epistasa de eipen, Kyrie, ou melei soi hoti he adelfe mou monen me katelipen diakonein; eipe oun aute hina moi synantilabetai.

40 Pero Marta estaba distraída con mucha servir; acercándose pero dijo, Señor, ¿no te importa que mi hermana sola me dejó servir? Di pues a ella que me ayude.


41 ἀποκριθεὶς δὲ εἶπεν αὐτῇ ὁ κύριος, Μάρθα Μάρθα, μεριμνᾷς καὶ θορυβάζῃ περὶ πολλά,

41 apokritheis de eipen aute ho kyrios, Martha Martha, merimnas kai thorybaze peri polla,

41 Respondiendo pero dijo a ella el señor, Marta Marta, te preocupas y te inquietas por muchas cosas,


42 ἑνὸς δέ ἐστιν χρεία· Μαριὰμ γὰρ τὴν ἀγαθὴν μερίδα ἐξελέξατο ἥτις οὐκ ἀφαιρεθήσεται αὐτῆς.

42 henos de estin jreia. Mariam gar ten agathen merida exelexato hetis ouk afairethesetai autes.

42 de una pero hay necesidad; María pues la buena parte escogió la cual no será quitada de ella.


Lucas 9:1: E l verbo ἀνέδειξεν (anedeixen) deriva de ἀνα- (ana), un prefijo que intensifica la acción, y δεικνυμι (deiknumi), que significa «mostrar» o «revelar». La combinación forma el verbo ἀναδεικνυμι (anadeiknumi), cuyo significado abarca «mostrar claramente» o «revelar completamente». Este término subraya la claridad y la exhibición pública del acto que describe.

En el Nuevo Testamento, también aparece en Lucas 10:1 y Hechos 1:24, siempre con la idea de revelar o designar de manera evidente, lo que refuerza su uso en contextos de selección o presentación pública.


Lucas 9:1: La expresión griega πρὸ προσώπου αὐτοῦ (pro prosopou autou), común en el Nuevo Testamento, es una adaptación lingüística de la frase hebrea לְפָנָיו (lefanav). En su sentido literal, el hebreo significa «delante de su cara» o «ante su rostro», pero posee una carga semántica más amplia que se traduce en «delante de él» o «en representación de él». Este uso refleja una estructura idiomática propia del pensamiento hebreo trasladada al griego.

En contextos específicos, como aquellos relacionados con la misión o el envío de representantes, esta expresión puede implicar una función de comisión o delegación. En la tradición hebrea, un שָׁלִיחַ (shaliaj) es un enviado o representante autorizado para actuar en nombre de quien lo comisiona. Este concepto encuentra un paralelo en el griego ἀπόστολος (apostolos), que denota un enviado o emisario con autoridad derivada.

Por lo tanto, cuando en textos del Nuevo Testamento aparece la expresión πρὸ προσώπου αὐτοῦ, no solo comunica proximidad espacial o temporal, sino también un contexto de misión o autoridad delegada.


Publicado

en

por

Etiquetas: